Bir tarih öğretmeni olarak Kanuni’yi sevmem. Öncelikle belirteyim, Osmanlıya kini olan biri değilim. Osmanlı iyi veya kötü 623 yıl Türk tarihinin bir bölümünü oluşturur. Padişahlardan yanlış yapan da var, doğru yapan da. Bir Osman Gazi’ye, Orhan Gazi’ye, Murat Hüdavendigar’a, Çelebi Mehmet’e, Yıldırım Bayezit’e, Genç Osman’a, III. Selim’e, II. Mahmut’a, Sultan Abdülmecid’e kim söz söyleyebilir.
Kanuni’yi neden sevmediğime gelince. Kanuni’nin birçok hatası olmuştur. Osmanlı, görünüşte Kanuni zamanında en parlak dönemini yaşar. Ama gerçekleri hiç göremez. Kendisine atalarından kalan mirası kötüye kullanmıştır. Bakalım ne gibi yanlışları olmuş.
Sarayda ilk kez cariyelerle sürekli evlilik Kanuni ile başlar. Bu durum Osmanlı soyunun bozulmasına neden olur. Ayrıca saray halka kapanır, sarayda cariye sayısı ve masrafları artar, haremağaları padişah üzerinde etkili olur. Aynı zamanda Fatih Sultan Mehmet’in harem sarayı yapmadığı Topkapı Sarayına, Hürrem’in entrikaları sonucu harem sarayı yaptıran kişidir.
Kanuni Dönemine dek birçok Osmanlı padişahı Türk olmayan Bulgar, Sırp, Rum, Ermeni, Yahudi v.b. kadınlarla evlenmişlerdir. Ancak, daima annesi Türk olan şehzade padişah olurdu. Bu gelenek ilk kez Kanuni ile bozulur. Çünkü Kanuni’den sonra annesi Türk olan Mustafa değil, Hürrem’den olma II. Selim tahta geçer.
Kanuni’nin kabullenemediğim en büyük hatası oğlu Mustafa’yı boğdurmasıdır. Bana kimse o dönemde bu normaldi demesin. Kendinizi Kanuni yerine koyun. Öz oğlunuzun gözlerinizin önünde boğularak öldürüldüğünü, sizin de bunu seyrettiğinizi düşünün. Hangi baba yüreği buna dayanır ve kabullenir. Kanuni’yi sevmeyişimin en büyük nedeni bu.
Şehzade Mustafa neden öldürülür, kısaca anlatayım.
Hürrem Sultan’ın Kanuni’den dört oğlu(Mehmet, Selim, Bayezit ve Cihangir) ile bir kızı (Mihrimah) olur. Mehmet Halep’te ölür. Cihangir hastalıklı ve kamburdur. Selim ise içkiye düşkün. Hürrem Sultan, en sevdiği oğlu Bayezit’i tahta çıkarma düşüncesindedir. Ancak annesi Türk olan, devlet büyüklerinin de saygı ve takdirini kazanan şehzade Mustafa, önündeki en büyük engeldir ve bu engelin kalkması gerekmektedir.
İlk iş olarak kızını Hırvat dönmesi Rüstem Paşa ile evlendirir. Ardından Kanuni ve devlet üzerinde büyük etkisi olan, Şehzade Mustafa’nın başa geçmesini isteyen sadrazam İbrahim Paşa’yı öldürtür. Çocukluk arkadaşı Pargalı İbrahim Paşa boğdurulmadan hemen önce Kanuni’ye "Boynuma dolanan bu ip Hürrem’in saçlarıdır hünkârım" diye haykırır.
Rüstem Paşa sadrazam olur. Artık Hürrem’in önünde engel kalmaz. Kanuni’ye her dediğini yaptırır. Kanuni’ye Amasya’da Valilik yapan oğlu Şehzade Mustafa mühürlü mektuplar verilir. Mustafa kendi ikbali (yükselmesi, padişah olması) için İran şahına yardım ve işbirliği teklif etmektedir. Kanuni’nin başından kaynar sular dökülür. Mektupların başkaları tarafından yazılmış ve taklit edilmiş düzmece bir belge olduğunu araştırmaz. Oysa mektuplar Hürrem ve Rüstem Paşa işbirliğiyle Mustafa’nın ağzından İran Şahına yazılmıştır. Ayrıca yaşı kırkı geçtiği için Mustafa’nın sakal bırakması, Kanuni’ye isyan başlangıcı olarak kabul edilir.
Kanuni 1553’te İran Seferine çıktığında Mustafa da Konya Ereğlisi civarında orduya katılır. Babasının elini öpmek için çadırına gittiğinde 7 cellâdın beklemekte olduğunu görür. Cellâtlar üzerine saldırıp Mustafa’yı boğarken babası Kanuni perdenin arkasında olanları izlemektedir. Aynı gün Amasya’ya giden bir cellât daMustafa’nın oğlunu anasının kucağından alarak boğar.
Kanuni döneminde ilk kez rüşvet alma görülür. Bunun baş mimarı da Rüstem Paşa’dır. Öldüğünde bir devlet bütçesi kadar serveti(815 çiftlik, 476 su değirmeni, 2900 at, 1700 köle, 11 milyon akçelik 32 mücevher ve 2 milyon duka altını) olduğu görülen bu kişi için Tarihçi Peçevi “Uçan kuştan bile rüşvet alarak” kesesini doldurduğunu yazar. Son yıllarında Osmanlı maliyesi ilk kez açık verir.
Kanuni, bunlardan başka 1513 yılında ilk dünya haritasını çizen ünlü Türk denizcisi Piri Reis’i (3. Hint Seferi sonunda donanmayı Basra'da bırakması kusur sayıldığı, Basra valisi Kubat Paşa'ya ganimetten istediği haracı vermediği için) idam ettirir.
Kanuni’yi sevmemem için bu kadar gerekçe yeter sanırım. Saygılarımla hoşça kalın.
NOT: Bu hafta yazmayı düşündüğüm Dersim Ayaklanmalarının belgelerini bazı aksaklıklar nedeniyle gelecek hafta yazacağım. Bu aksaklık için özür dilerim.